کد مطلب:212878 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:67
یونس بن ظبیان کوفی
شیخ طوسی، در رجالش، او را از اصحاب حضرت صادق (ع) شمرده [1] و در فهرست گوید: یونس كتابی داشته كه آن را جماعتی روایت كرده اند. [2] .
نجاشی گوید: یونس ضعیف است، و به روایاتش اعتمادی نیست. و تمام كتابهایش درهم و برهم است. [3] .
و كشی روایاتی در مذمت یونس نقل كرده كه ما دو روایت از آنها را ذكر می كنیم:
[ صفحه 492]
كشی از محمد بن قولویه قمی، رحمه الله، روایت كرده كه گفت: حدیث كرد برای من سعد بن عبدالله از محمد بن عیسی از یونس كه گفت: شنیدم مردی از «طیاره» برای حضرت رضا (ع) نقل كرده از یونس بن ظبیان كه گفت: شبی از شب ها، در حال طواف، شنیدم كسی از بالای سرم می گوید: ای یونس! «انی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذكری». همین كه سرم را بلند كردم خدای خود را دیدم. حضرت رضا (ع) خشمگین شد به طوری كه گویا مالك خود نبود، به آن مرد فرمود: از نزد من بیرون برو؛ لعنت خدا بر تو و بر كسی كه این مطلب را برای تو نقل كرد، و لعنت خدا بر یونس بن ظبیان، هزار لعنت كه به دنبالش هزار لعنت دیگر باد كه هر لعنت او را به قعر جهنم برساند؛ شهادت می دهم آن كسی كه این ندا را درداد شیطان بوده. سپس فرمود: یونس با ابی الخطاب در عذاب شدیدی می باشند، و همچنین یارانشان با آن شیطان، با فرعون و آل فرعون، در عذاب شدید خواهند بود. [4] .
و نیز كشی، رحمه الله، از فضال، از غالب بن عثمان، از عمار بن ابی عتبه نقل كرده كه گفت: دختری از ابی الخطاب مرد، همین كه دختر را دفن كردند یونس بن ظبیان در قبر آن دختر ظاهر شد و گفت: السلام علیك یا بنت رسول الله. [5] .
فضل بن شاذان در بعضی از كتابهایش می گوید: دروغگویان مشهور: ابوالخطاب، یونس بن ظبیان، یزید الصائغ، محمد بن سنان و ابوسمینه می باشند. [6] .
ابن غضائری گوید: یونس غالی و دروغگو بوده و جعل حدیث می كرده است. [7] .
علامه حلی گوید: با اظهارات این مشایخ عظام در مورد یونس، من به روایات او اعتمادی ندارم. [8] .
مرحوم محدث نوری در خاتمه مستدرك فرموده: یونس بن ظبیان مردی مستقیم بوده، و مقام عالی دارد، و هرگز غلو نداشته بلكه دارای عقیده ای نیكو بوده است. و سپس روایاتی در مدحش ذكر می كند:
كشی، از محمد بن قولویه، از سعد بن عبدالله بن ابی خلف قمی از حسن بن علی زبیدی، از ابی محمد قاسم بن الهروی، از محمد بن الحسین بن ابی الخطاب، از ابن ابی عمیر، از هشام بن سالم نقل كرده كه گفت: از امام صادق (ع)، از چگونگی یونس بن ظبیان سؤال كردم،
[ صفحه 493]
حضرت فرمود: خدا او را رحمت كند، و خانه ای در بهشت برایش بنا نهد؛ به خدا سوگند، او امین بر حدیث بود. [9] .
كلینی در كافی، صدوق در فقیه، شیخ طوسی در تهذیب، و ابن قولویه در كامل الزیارات، نقل كرده اند كه امام صادق (ع)، زیارت حضرت سیدالشهداء (ع) را به یونس آموخت.
حسین بن ثویر بن ابی فاخته گوید: من و یونس بن ظبیان و مفضل بن عمر و ابوسلمه سراج محضر امام صادق (ع) نشسته بودیم، و یونس كه از ما بزرگتر بود سخن می گفت. او به حضرت عرض كرد: فدایت شوم، من گاهی در مجلس خلفا حاضر می شوم، آنجا چه بگویم؟ حضرت فرمود: بگو: «اللهم ارنا الرخاء و السرور».
سپس گفت: فدایت گردم، بسا می شود كه به یاد امام حسین (ع) می افتم، آن وقت چه بگویم؟ حضرت فرمود: سه مرتبه بگو: «صلی الله علیك یا ابا عبدالله» [10] ؛ سلام و درود تو، از دور و نزدیك، به حضرت خواهد رسید.
آن گاه حضرت (رو به ما كرد و) فرمود: هنگامی كه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) شهید شد، آسمان و زمین و ساكنان بهشت و دوزخ و تمام خلق پررودگار از پیدا و ناپیدا بر حضرتش گریستند، مگر سه چیز كه نگریست: بصره، شام، و آل عثمان. [11] .
یونس عرض كرد: قربانت گردم، اگر بخواهم به زیارت آن حضرت روم، چه كنم، و چه بگویم؟ در پاسخ، امام صادق (ع)، پس از بیان آداب، زیارت امام حسین (ع) را به او تعلیم فرمود... [12] .
[ صفحه 494]
محدث نوری گوید: امام صادق (ع) چنین زیارت بلیغی را به كسی جز آن كه در اعلا درجه ایمان و وثاقت باشد نمی آموزد.
سپس محدث نوری با نقل چند روایت دیگر و استفاده از آنها در جهت مدح یونس، به احادیثی كه در مذمت او می باشد جواب می گوید. [13] .
نجاشی گوید: یونس ضعیف است، و به روایاتش اعتمادی نیست. و تمام كتابهایش درهم و برهم است. [3] .
و كشی روایاتی در مذمت یونس نقل كرده كه ما دو روایت از آنها را ذكر می كنیم:
[ صفحه 492]
كشی از محمد بن قولویه قمی، رحمه الله، روایت كرده كه گفت: حدیث كرد برای من سعد بن عبدالله از محمد بن عیسی از یونس كه گفت: شنیدم مردی از «طیاره» برای حضرت رضا (ع) نقل كرده از یونس بن ظبیان كه گفت: شبی از شب ها، در حال طواف، شنیدم كسی از بالای سرم می گوید: ای یونس! «انی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذكری». همین كه سرم را بلند كردم خدای خود را دیدم. حضرت رضا (ع) خشمگین شد به طوری كه گویا مالك خود نبود، به آن مرد فرمود: از نزد من بیرون برو؛ لعنت خدا بر تو و بر كسی كه این مطلب را برای تو نقل كرد، و لعنت خدا بر یونس بن ظبیان، هزار لعنت كه به دنبالش هزار لعنت دیگر باد كه هر لعنت او را به قعر جهنم برساند؛ شهادت می دهم آن كسی كه این ندا را درداد شیطان بوده. سپس فرمود: یونس با ابی الخطاب در عذاب شدیدی می باشند، و همچنین یارانشان با آن شیطان، با فرعون و آل فرعون، در عذاب شدید خواهند بود. [4] .
و نیز كشی، رحمه الله، از فضال، از غالب بن عثمان، از عمار بن ابی عتبه نقل كرده كه گفت: دختری از ابی الخطاب مرد، همین كه دختر را دفن كردند یونس بن ظبیان در قبر آن دختر ظاهر شد و گفت: السلام علیك یا بنت رسول الله. [5] .
فضل بن شاذان در بعضی از كتابهایش می گوید: دروغگویان مشهور: ابوالخطاب، یونس بن ظبیان، یزید الصائغ، محمد بن سنان و ابوسمینه می باشند. [6] .
ابن غضائری گوید: یونس غالی و دروغگو بوده و جعل حدیث می كرده است. [7] .
علامه حلی گوید: با اظهارات این مشایخ عظام در مورد یونس، من به روایات او اعتمادی ندارم. [8] .
مرحوم محدث نوری در خاتمه مستدرك فرموده: یونس بن ظبیان مردی مستقیم بوده، و مقام عالی دارد، و هرگز غلو نداشته بلكه دارای عقیده ای نیكو بوده است. و سپس روایاتی در مدحش ذكر می كند:
كشی، از محمد بن قولویه، از سعد بن عبدالله بن ابی خلف قمی از حسن بن علی زبیدی، از ابی محمد قاسم بن الهروی، از محمد بن الحسین بن ابی الخطاب، از ابن ابی عمیر، از هشام بن سالم نقل كرده كه گفت: از امام صادق (ع)، از چگونگی یونس بن ظبیان سؤال كردم،
[ صفحه 493]
حضرت فرمود: خدا او را رحمت كند، و خانه ای در بهشت برایش بنا نهد؛ به خدا سوگند، او امین بر حدیث بود. [9] .
كلینی در كافی، صدوق در فقیه، شیخ طوسی در تهذیب، و ابن قولویه در كامل الزیارات، نقل كرده اند كه امام صادق (ع)، زیارت حضرت سیدالشهداء (ع) را به یونس آموخت.
حسین بن ثویر بن ابی فاخته گوید: من و یونس بن ظبیان و مفضل بن عمر و ابوسلمه سراج محضر امام صادق (ع) نشسته بودیم، و یونس كه از ما بزرگتر بود سخن می گفت. او به حضرت عرض كرد: فدایت شوم، من گاهی در مجلس خلفا حاضر می شوم، آنجا چه بگویم؟ حضرت فرمود: بگو: «اللهم ارنا الرخاء و السرور».
سپس گفت: فدایت گردم، بسا می شود كه به یاد امام حسین (ع) می افتم، آن وقت چه بگویم؟ حضرت فرمود: سه مرتبه بگو: «صلی الله علیك یا ابا عبدالله» [10] ؛ سلام و درود تو، از دور و نزدیك، به حضرت خواهد رسید.
آن گاه حضرت (رو به ما كرد و) فرمود: هنگامی كه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) شهید شد، آسمان و زمین و ساكنان بهشت و دوزخ و تمام خلق پررودگار از پیدا و ناپیدا بر حضرتش گریستند، مگر سه چیز كه نگریست: بصره، شام، و آل عثمان. [11] .
یونس عرض كرد: قربانت گردم، اگر بخواهم به زیارت آن حضرت روم، چه كنم، و چه بگویم؟ در پاسخ، امام صادق (ع)، پس از بیان آداب، زیارت امام حسین (ع) را به او تعلیم فرمود... [12] .
[ صفحه 494]
محدث نوری گوید: امام صادق (ع) چنین زیارت بلیغی را به كسی جز آن كه در اعلا درجه ایمان و وثاقت باشد نمی آموزد.
سپس محدث نوری با نقل چند روایت دیگر و استفاده از آنها در جهت مدح یونس، به احادیثی كه در مذمت او می باشد جواب می گوید. [13] .
[1] رجال الطوسي، ص 336.
[2] فهرست طوسي، ص 366.
[3] رجال نجاشي، ص 448، رديف 1210، (چاپ قم).
[4] رجال كشي، ص 309.
[5] رجال كشي، ص 310.
[6] خلاصة الاقوال، علامه حلي، ص 130.
[7] خلاصةالاقوال، علامه حلي، ص 131 و تحت نام رجال علامه حلي، ص 266.
[8] خلاصةالاقوال، علامه حلي، ص 131 و تحت نام رجال علامه حلي، ص 266.
[9] رجال كشي، ص 310
- كشي پس از نقل اين روايت گويد: ابن الهروي، مجهول است، و با توجه به آن چه درباره يونس بن ظبيان نقل شده، اين حديثي غير صحيح است.
- محدث نوري براي اثبات صحت خبر، همين روايت را از «سرائر» ابن ادريس، مستطرفات جامع بزنطي نقل مي كند.
[10] در كامل الزيارات، به جاي «صلي الله عليك»، «السلام عليك» آمده است.
[11] تا اينجا در امالي طوسي، ج 1، ص 53، نيز آمده است - با اين تفاوت كه به جاي يونس بن ظبيان، يونس بن يعقوب و به جاي آل عثمان، آل حكم بن ابي العاص ذكر شده، و سؤال كننده از امام، خود حسين بن ثوير است.
[12] فروع كافي، ج 4، كتاب الحج، باب زيارت قبر ابي عبدالله الحسين (ع)، ص 575 - من لايحضره الفقيه، ج 2، باب زيارت قبر ابي عبدالله الحسين (ع)، ص 361 - تهذيب الاحكام، ج 6، باب زيارت قبر ابي عبدالله الحسين (ع)، ص 54 - كامل الزيارات، باب 79، ص 198 - مفاتيح الجنان، اولين زيارت مطلقه امام حسين (ع).
[13] خاتمه مستدرك الوسائل، فائده 10، ص 861.